Ozempic of maagband is het verkeerde dilemma

Verschenen in Trouw, 15 februari 2025

Ik zie al de hele week dezelfde kop bovenaan het lijstje ‘Best gelezen’ op de website van deze krant: ‘Ozempic of een maagverkleining, wat is effectiever?’ Een vraag die u als lezer bezighoudt, blijkbaar. Het bijbehorende artikel stond maandagochtend in de papieren krant, waar het op de voorpagina al werd uitgelicht, dit keer onder de kop ‘Maakt Ozempic de maagband overbodig?’.

Persoonlijk zou ik overigens graag een algeheel verbod zien op krantenkoppen in vragende vorm, zodat we terug kunnen naar de tijd waarin een kop daadwerkelijk informatie verstrekte in plaats van enkel de lezer de krant dan wel de website in te moeten zuigen, maar goed, dat zal wel een verloren strijd zijn, dus bladerde ik voor het antwoord maar gelaten door naar pagina 10.

Vooralsnog niet, bleek de conclusie. Het aantal maagverkleiningen lijkt wel iets te dalen, maar het is te vroeg om te zeggen of dat echt doorzet. Wel duidelijk is dat dikke mensen veel vaker medicijnen gebruiken om af te vallen. In 2022 verstrekten apotheken zulke medicatie ongeveer tweeduizend keer; in 2024 deden ze dat ruim vijftig keer zo vaak, in totaal 109.000 keer.

De stijging zit hem vooral in de nieuwe ‘afvalprikken’, waar Ozempic de bekendste van is. De prikken kunnen bijzonder effectief zijn, maar worden voorlopig niet vergoed; gebruikers moeten ze dus zelf betalen.

Dat zorgt voor ongelijkheid, want niet iedere persoon met obesitas kan honderden euro’s per maand missen om Ozempic aan te schaffen. Hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum pleitte er in het artikel dan ook voor de medicatie wel te vergoeden; het kabinet wil daar later dit jaar over na gaan denken. Ik hoop dat het kabinet – of wat daar tegen die tijd nog van over is – dan ook de wijsheid heeft om het niet alléén over de medicatie te hebben, maar ook breder naar obesitas te kijken.

Want hoe effectief medicatie ook mag zijn, het blijft de verkeerde oplossing voor het probleem.

Ja, zowel medicatie als maagverkleining zijn absoluut betere oplossingen dan alle ‘je zou eens wat minder moeten eten en meer moeten bewegen’-adviezen die mensen met obesitas om hun oren krijgen. Of zoals een briefschrijver het formuleerde in reactie op een eerdere column hierover: ‘Verder zijn ze te lui om regelmatig te sporten en te gulzig om zich eten te ontzeggen. Door de bank genomen natuurlijk.’ Dat sentiment wordt, ondanks de poging tot nuance aan het eind, door medische experts inmiddels gelukkig als denigrerend en achterhaald terzijde geschoven, dankzij het inzicht dat obesitas het lichaam zodanig ontregelt dat afvallen door enkel je leefstijl aan te passen vaak onbegonnen werk is.

Medicatie of maagverkleining is dan nodig. Maar beide oplossingen maken van obesitas een lichamelijk probleem, terwijl het een maatschappelijk probleem is. Je krijgt geen obesitas omdat er iets mis is met je lichaam, maar omdat er iets schort aan je omgeving.

Gezond eten is duur, sporten is duur, lang niet elk kind kan dicht bij huis buiten spelen, suiker en vet zijn goedkoop en alomtegenwoordig. Dat maakt gezond leven voor iedereen een uitdaging, en voor mensen met weinig geld schier onhaalbaar – niet alleen omdat het voor hen al snel onbetaalbaar is, maar ook omdat armoede chronische stress veroorzaakt die het maken van gezonde keuzes aanzienlijk bemoeilijkt.

(Voor de lezers die nu achter hun toetsenbord kruipen om mij uit te leggen dat het allemaal onwil is en je op de markt voor een habbekrats een gezonde maaltijd hebt: lees eens een stuk, of liever nog een heel boek, van Tim ’S Jongers.)

En dan kun je dat oplossen door Ozempic te vergoeden, maar dat is net zoiets als longkanker behandelen zonder de tabaksindustrie met wortel en tak uit te roeien: dweilen met de kraan open. Het zou niet Ozempic moeten zijn dat de maagband overbodig maakt, maar een gezonde omgeving en een effectief armoedebeleid.